Patricia schreef De Vondeling van Veenhuizen: ‘Dit verhaal moet verteld worden’

GOUDA • Patricia Snel schreef ‘De Vondeling van Veenhuizen’. Met het boek geeft ze de kinderen uit de Kinderkolonie een stem.

Al wandelend door het Drentse landschap stuitte Snel op een vergeten stuk geschiedenis. Duizenden weeskinderen werden in de negentiende eeuw naar de Kinderkolonie van Veenhuizen gestuurd. Met haar historische roman maakt ze de tot nu toe ongehoorde verhalen van de weeskinderen zichtbaar.

Vierde Gesticht
Snel, opgegroeid in Gouda, woont al jaren in Amsterdam. Om de drukte van de stad te ontvluchten, zondert ze zich om de maand af in Drenthe. Tijdens haar wandelingen daar komt ze steevast langs het Vierde Gesticht.

Het is in feite een massagraf, zonder gedenkteken of beeltenis.‘Op die plek werden wezen die in de Kinderkolonie in Veenhuizen overleden, begraven. In feite een massagraf, zonder gedenkteken of beeltenis.’ 

Er liggen duizenden kinderen begraven, vertelt Snel. ‘Dan loop ik over het grasveldje rond met de anoniem begraven kinderen en steek een kaarsje aan voor alle wezen bij de treurbeuk.’ 

In een flits‘
Twee jaar geleden liep ik daar en zag ik in een flits een verhaal over een jongen uit de stad. Ik wilde meer weten over de Maatschappij van Weldadigheid.’

Ze reed naar de dichtstbijzijnde boekwinkel en kocht daar alles wat los en vast zat over de Koloniën. Ook bezocht ze het Gevangenismuseum in Veenhuizen. 

De wees van Amsterdam
Daar stuitte ze op het boekje De wees van Amsterdam, geschreven door Karel Muller over zijn periode in het Eerste Gesticht. Karel miste zijn ouders en bleef hij hoop houden dat zijn vader zou genezen. ‘

Tranen liepen over mijn wangen toen ik het las. En toen wist ik: dit verhaal moet verteld worden.’ 

Snel dook in de archieven, deed veel veldonderzoek. Alles om de onderste steen boven te krijgen over dit onderbelichte aspect van de Kolonie. ‘Naarmate ik meer onderzoek deed, ging die verborgen geschiedenis leven. Ik wist inmiddels veel van het gedachtegoed achter de Kolonie, maar ik wist: zijn verhaal ga ik vertellen.’ 

Vanuit het hele land naar Drenthe gestuurd
Het verhaal van Karel Muller staat symbool voor de 8.600 kinderen die in de Kinderkolonie terechtkwamen, vertelt Snel. De eerste kinderen arriveerden in 1824. Ze werden vanuit heel het land naar Drenthe gestuurd.

In Veenhuizen werd tweehonderd jaar geleden een van de zeven Koloniën van Weldadigheid werd opgericht. Tussen 1818 en 1825 richtte de maatschappij van Weldadigheid zeven landbouwkolonies op: vijf in Noord-Nederland en twee in het zuiden, het huidige België. In 1823 werd de Kinderkolonie in Veenhuizen opgezet voor de huisvesting van duizenden wezen.

Extreme armoede
‘Er heerste in die tijd extreme armoede’, vertelt Snel. ‘De weeshuizen in de steden puilden destijds uit. De gedachte was: we maken de armenzorg gratis, ze krijgen een dak boven hun hoofd, eten, werk en scholing in gezonde plattelandslucht. De landbouwproducten die zij produceren zetten wij weer af.’

Een win-winsituatie, leek het, maar de omstandigheden waren erbarmelijk. 

Ze sliepen met tachtig kinderen op een zaal in hangmatten, in een kleine ruimte met slechts één turfkachel.‘In theorie klinkt het natuurlijk fantastisch, maar in de praktijk werkt het natuurlijk anders. Door honger, heimwee, ziektes en gebrek aan liefde stierven ze. De jongens werkten op het land onder toezicht van strenge wijkmeesters, de meisjes in de huishouding of in de textiel. Ze droegen dezelfde uniforms, met weesnummers op hun jasjes genaaid. Ze sliepen met tachtig kinderen op een zaal in hangmatten, meisjes en jongens gescheiden, in een kleine ruimte met slechts één turfkachel. Het was er vochtig en koud. De stank, de herrie, de grove manieren, de onderlinge ruzies, de drankzuchtige zaalopzieners, het was vreselijk.’

Straffe dagelijkse regime
Karel en zijn zusje konden maar moeilijk wennen aan het leven daar, vertelt Snel: ‘Aan het straffe dagelijkse regime, het slechte eten, de strenge opzieners en de vele regels. Karel en Lize worden met honderden andere kinderen aan het werk gezet.’

Niet veel mensen weten dat Veenhuizen op de schouders van de wezen rust, vertelt Snel. 

‘Veenhuizen kent men voornamelijk als plek waar landlopers en zwervers werden opgevangen en als gevangenisdorp. En nu, na mijn onderzoek, verbaast het me dat zo weinig mensen ervan af weten: het is natuurlijk ook niet zo’n mooi verhaal over wat zich daar afspeelde met die kinderen. Vanaf je zesde tot je twintigste kon je daar belanden. En met De vondeling van Veenhuizen heb ik een stukje van de verborgen geschiedenis blootgelegd, van de verschrikkingen, maar het is ook gewoon een spannend en soms grappig verhaal.’

Maar ook realistisch
Het verhaal is gebaseerd op het leven en de ervaringen van Karel, maar deels gefictionaliseerd. Maar het blijft realistisch, vertelt Snel: ‘Bijna alle personages die erin voorkomen hebben echt bestaan en ik heb soms letterlijk dialogen overgenomen uit brieven, naslagwerken en van archieven. Het is een verbind de punten-tekening.’

Ze schetst een beeld van hoe het eraan toe ging in de Kolonie van hogerhand: In De vondeling van Veenhuizen loopt ook oprichter en bedenker generaal-majoor Johannes van den Bosch rond met Wouter Visser, de directeur van de Maatschappij van Weldadigheid. 

‘Mijn roman laat de hoge heren cognac drinken en mooie theorietjes bedenken, en aan de andere kant zien we hoe het er op de werkvloer aan toegaat.’

Een verhaal over veerkracht
Het boek vertelt een verhaal over overleven onder moeilijke omstandigheden, maar het is ook een verhaal over veerkracht.

‘Karel was een slimme jongen, met hoop op een beter leven. Ook leerde hij vondeling Neeltje kennen. Het gaat over vriendschap en over liefde. Over elkaar overeind helpen in moeilijke tijden en de kleine dingen die je voor elkaar kon doen in de omstandigheden waarin zij leefden.’

‘Ik hoop dat het verhaal harten gaat raken. Dat mensen beter begrijpen hoe het was voor onze voorouders.’

De vondeling van Veenhuizen ligt vanaf 18 april in de winkels. Patricia Snel is op zondag 21 april te gast bij boekhandel Paagman in Gouda. Ze gaat in gesprek over haar boek, aansluitend signeert ze. Geïnteresseerden zijn welkom om 15.00 uur. Aanmelden via: www.paagman.nl/patricia-snel