Gouwenaar Roald schreef verhalen voor boek Joodse Huizen deel 10: ‘Ik stel het leven van mensen centraal’
Nieuws
449
keer gelezen
GOUDA • Gouwenaar Roald van Elswijk schrijft in het tiende deel van de boekenserie ‘Joodse Huizen’ over Roza Palm.
Roza verhuisde in 1940 naar Gouda en werd daar kookster in het Joodse rusthuis aan de Oosthaven. Ze was een van de vele Goudse Joden die in 1943 op transport gesteld werden. Maar in het verhaal staat niet de dood, maar juist het leven centraal.
Onlangs verscheen het tiende, en tevens laatste, deel van de boekenreeks. Daarin staan verhalen over de vele Nederlandse huizen waar vóór de oorlog Joodse families woonden, en hun bewoners. De tien delen vertellen ruim 250 verhalen, waarvan Roald er in totaal drie schreef.
Dubbelportret
Roald van Elswijk schreef voor dit deel twee verhalen, waaronder een over het gezin Gerzon-Hildesheim, dat woonde aan de Westersingel in Groningen. Het is een dubbelportret, waarin lezers het leven van de Gerzons zien door de ogen van hun kindermeisje, de 20-jarige Roza Palm.
Roald, historisch onderzoeker, verdiepte zich daarvoor in het leven van Roza. Helaas is er maar weinig over haar bekend, vertelt hij. ‘Ik heb veel onderzoek gedaan, en vooral veel gezinnen gevonden waar ze heeft gewerkt. Door steeds door te zoeken op de kleine stukjes informatie die ik gevonden had.’
Door het hele land
Veel aanknopingspunten had hij niet, waardoor details ontbreken. ‘Dat is het moeilijke, zo is het met veel oorlogsslachtoffers.’ Wel is bekend dat ze op veel verschillende plekken in Nederland werkte. ‘Ze werkte vooral bij vrij bekende en welgestelde Joodse gezinnen.’
‘Bijvoorbeeld in Den Bosch bij een vrij rijk Joods gezin, dat bleken de overgrootouders te zijn van actrice Isa Hoes. Ze werkte altijd bij orthodoxe Joodse gezinnen. Als kindermeisje, als huishoudster, en later dus ook in de keuken bij het Joods rusthuis. Altijd vrij kort. Waarom dat is, weet ik niet.’
Tekst loopt verder onder de foto.
• Personeel van het Centraal Tehuis aan de Oosthaven, zomer 1942. Roza: onderste rij, mensen die zitten, helemaal links. - Foto: Aangeleverd
Haar eerste betrekking was die bij het gezin in Groningen, waar ook het verhaal zich afspeelt. Roald schetst in zijn verhaal een levendig beeld van de Gerzons, kindermeisje Roza en van dochter Mirjam Gerzon, een van de vroegste Palestinapioniers.
Opgewekt verhaal
‘De bedoeling van deze serie is om de Holocaust niet centraal te zetten, maar juist de mensen. Het is daarom juist een opgewekt, leuk verhaal geworden. Het eindigt bijvoorbeeld met een huwelijk.’ Dat was ook de enige richtlijn die de schrijvers van de serie meekregen.
Dat is voor Roald, die zich als ‘klein jochie’ al interesseerde in de Tweede Wereldoorlog, belangrijk. ‘Ik heb die interesse op latere leeftijd omgebogen naar een interesse in de Joodse cultuur. Ik geef ook regelmatig lezingen. Daarin vraag ik aandacht voor herdenken, maar vooral stel ik het leven van de mensen centraal. Daarmee laat je meer respect zien en laat je mensen in hun waarde.’
Zo krijg je een beeld van hoe rijk en breed de Joodse cultuur was.
‘Zo krijg je een beeld van hoe rijk en breed de Joodse cultuur was. Als je dat benadrukt, besef je beter wat er allemaal verloren is gegaan, een enorm stuk van de Nederlandse samenleving is gewoon weggeslagen. Dat is misschien nog wel heftiger dan dat je alleen denkt aan die 102.000 mensen die om het leven zijn gekomen.’
Bloeiende gemeenschap
Centraal staat dus de rijke en bloeiende Joodse gemeenschap van voor de oorlog. ‘Dat is iets dat nooit meer terugkomt. Er zijn nog maar 30.000 Joden in Nederland. Zeker als je ziet wat er in Amsterdam allemaal was, en iets wat je ook in Groningen zag: er was een Joodse buurt, een grote synagoge, Joodse bakkers, Joodse muziekverenigingen, sportverenigingen. Dat is allemaal weg, het bestaat niet meer. En op die manier zal dat nooit meer terugkomen. Dat vind ik zelf nog altijd het meest heftige.’
Joodse Huizen
De serie Joodse Huizen, verhalen van vooroorlogse bewoners reconstrueert de historie aan de hand van adressen en vormt zo een gestaag groeiend papieren monument voor een verdwenen cultuur. Het tiende deel verscheen deze maand. Ook in dit deel staan weer verhalen uit het hele land, waaronder een dubbelportret met Roza Palm uit Gouda. Het boek is te koop bij diverse boekhandels.