'Groene oase in de stad'
gouda • Hier worden al ruim 50 jaar worden geen mensen meer begraven, maar iedere week steekt een groepje vrijwilligers met zorg en liefde voor de plek de handen uit de mouwen.
De geschiedenis komt naar boven als de bestuursleden aan de koffie zitten. Het voortbestaan van de Oude Begraafplaats was namelijk niet altijd zeker. De plek is inmiddels een monument en heeft dat te danken aan Inez Meter én een fotografiewedstrijd voor kinderen.
Inzez Meter, de eerste stadsdichter van Gouda, kreeg rond 1995 lucht van de geruchten dat de plek gesloten zou worden. Ze verzamelde een groepje mensen om zich heen. ‘Inez was een markante Goudse vrouw. Ze sprak me op de Tiendeweg aan. Het was een vrouw waar je geen nee tegen kon zeggen. Dan zei je: nou goed, Inez. Ik wil wel helpen,’ legt Ed van Rossum, bestuurslid en betrokken bij de begraafplaats sinds '95, uit.
Een werkgroep werd opgestart, ‘maar,’ vertelt van Rossum, ‘voor de gemeente ben je dan nog geen partij om mee te praten. Dus werden we een stichting.’ Een groepje schoolkinderen won in 1997 een Europese fotowedstrijd met als onderwerp 'het monument'. De prijsuitreiking door staatssecretaris Nuis, in de Sint Jan, werd gevolgd door een bezoek aan de begraafplaats. De plek kreeg landelijke aandacht. 'En stond vanaf toen op de kaart,' legt van Rossum uit. ‘Toen dachten ze bij de gemeente: daar kunnen we nu moeilijk asfalt overheen gooien.’ En zo geschiedde: op 3 december 1997 kreeg het een plek op de gemeentelijke Monumentenlijst.
Een rondgang langs de graven levert mooie verhalen op. Over Malva Marina Reyes, dochter van de beroemde Chileense dichter/schrijver Pablo Neruda. Zij werd geboren in Madrid, maar begraven in Gouda. Haar naam staat vanwege de vele belangstelling op een bordje aan een boom aangegeven. Over Anna Barbara van Meerten-Schilperoort, een pedagoge die zich inzette voor goed onderwijs voor meisjes en de vrouwenbeweging. Haar graf werd in 2014 herontdekt. Over de drie erkende oorlogsgraven, van mensen die zich met woord en daad verzet hebben tegen de bezetter tijdens de oorlogsjaren. En over doodgeboren Goudse kinderen, de 277 kindjes die het levenslicht niet hebben mogen zien en een speciaal plekje op de begraafplaats hebben.
Er liggen ruim 5000 mensen begraven. Koos Massar, ook wel ‘ons lopende archief’ genoemd door de vrijwilligers, documenteert de begraafplaatsen zorgvuldig. Voor mensen die nog op zoek zijn, wordt het steeds makkelijker om verloren familieleden terug te vinden.
De begraafplaats wordt met zorg aangepakt: natuur en historie gaan hier hand in hand. De verweerde grafstenen en de hoge plukken gras laten het lijken alsof het aan de natuur wordt overgelaten. ‘Het is altijd wikken en wegen, tussen het groen en de historie van de begraafplaats. Soms kunnen we stenen bijvoorbeeld niet schoonmaken, want dan zit er bijzonder mos op. Het is elke keer schipperen en weten hoe het zit.’ Daarom wordt er niet geschoffeld of met bestrijdingsmiddelen gewerkt. Er wordt af en toe gemaaid, een grafsteen rechtgezet of gestut. Dat zorgt ervoor dat de plek het toneel is van veel soorten planten, vogels en insecten. De Teunisbloem, Klaproos, Schapenzuring krijgen de kans om hier te groeien. De Grote Bonte Specht en Winterkoninkjes weten de plek te vinden.
De groep is inmiddels behoorlijk bedreven in het zorgen voor de begraafplaats. ‘Nu weten we ongeveer hoe we dingen schoon moeten maken. We willen geen opgepoetste begraafplaats. Als je het schoonmaakt, krijg je witte stenen. Het is een begraafplaats uit 1832 en dat moet je kunnen zien. We zetten wat recht, maaien het gras en daar houden we het bij. Je moet er geen begraafplaats uit 1980 van maken.’
‘We willen de plek bewaren voor later,' zegt Piet Streng, bestuurslid van de Oude Begraafplaats. Een andere vrijwilliger vult aan: ‘Ook is het historisch belangrijk, er liggen ontzettend veel bekende mensen uit Gouda. Er komen hier regelmatig mensen die familieleden zoeken en verbaasd zijn dat het graf er nog is. En het is een stukje bezinning. Mensen komen hier tot rust.'