‘Iedereen is een artiest’
AlgemeenKunstenaar Dace Satre Sietina maakte dit jaar met 11 Oekraïense nieuwkomers uit Gouda het drieluik My Dear Swallows. Hierin verbeelden zij hoe hun thuisland was, het nu is en hoe het weer zal zijn. Aan het einde van dit jaar kijken we samen met Dace en 2 van de makers, Alyona Pavliuk (wiens 6-jarige dochter Mascha ook werkte aan het schilderij) en Anastasia Sytdykova, terug op dit jaar.
GOUDA • Dace was vanaf het begin betrokken bij Oekraïners die dit jaar naar Gouda kwamen. “Ik startte dit project met het idee om iets te creëren iets te betekenen, zowel voor Oekraïners als voor Gouwenaars,” vertelt Dace, die zelf oorspronkelijk uit Letland komt. “Ik zocht manier om elkaar te leren kennen en omarmen. De situatie in Oekraïne raakte me persoonlijk, ik ben ook opgegroeid in het tijdperk van de Sovjet-Unie. waar opzettelijk tradities en cultuur in gevaar werden gebracht. Daarom ontstond het idee om een project te starten op basis van een Oekraïense held, de kunstenaar Maria Prymachenko.”
Alyona en Anastasia kwamen dit jaar naar Gouda, ieder met hun eigen verhaal. Anastasia kwam in februari naar Nederland voor een kunstproject. In Kiev werkte zij als mode ontwerpster en uitgever van boeken. “Na het afronden van mijn project was er een enorme storm in Nederland, er waren geen vliegtickets.” Na de storm brak de oorlog uit en kon zij niet meer terug. “Het voelde heel vreemd, ik had maar een klein beetje bagage bij me.” Samen met haar 11-jarige zoon bleef zij bij haar vrienden, bij wie ze aanvankelijk een paar weken zou logeren. Alyona is in maart met haar 6-jarige dochter en haar 2 katten naar Gouda gekomen. Zij kon terecht bij haar tante, die hier al 20 jaar woont.
Tot leven wekken
In Libertum, een interactief museum voor vrede en vrijheid, werkten ze in de maand augustus aan het project. “Het is een groot drieluik geworden. Het staat voor de Gouwenaars zelf, de Oekraïense bevolking en het cultureel erfgoed dat nu wordt aangevallen in Oekraïne. Ook het werk van Maria Prymachenko wordt verwoest. In haar land is ze erg geliefd. Hier wekten wij dat Oekraïense erfgoed weer tot leven, “ legt Dace uit.
Het schilderij is gemaakt in de naïeve kunststijl, een stijl die zich kenmerkt door naïeve en soms kinderlijk aandoende manier waarop het onderwerp wordt uitgebeeld en de technieken worden gebruikt, de stijl die ook kenmerkend is voor Prymachenko.
Voor Alyona en Anastasia was het een bijzondere ervaring. “Het heeft ons geholpen bij het verwerken,” legt Alyona uit. “We hebben mensen ontmoet, veel gesproken, gediscussieerd, samen gehuild. Dit project maakte het voor ons makkelijker om mensen te ontmoeten en nieuwe vrienden te maken.”
Drie keer per week kwam de groep samen. “We wilden iets maken dat voor iedereen betekenis heeft,” zegt Dace. “Er was geen tijd om te twijfelen, elke beslissing moest snel genomen worden,” zegt Alyona. “Dus telkens dachten we: het had zo moeten zijn. We hadden plezier in het proces.” Dace: “We kwamen samen in een flow. Het mooie is: elk detail heeft betekenis, niets op het schilderij is zonder een achterliggende gedachte.”
Woorden vertalen naar kunst
Dace vroeg de groep bij ieder ontwerpstadium wat zij wilden. “Ze vertaalde onze woorden naar kunst,” vertelt Alyona. Dace: “Het was hun verhaal om te vertellen: wat ze hopen en waar ze naartoe willen groeien.” Zo kwam een schilderij tot stand vol met symbolen uit de Oekraïense cultuur en folklore. De zwaluwen spelen een belangrijke rol in het geheel, zij symboliseren de vrijheid en de Oekraïense bevolking.
“De vogel vliegt via de luiken naar de toekomst,” legt Alyona uit. “Op het tweede luik staat een nestje met drie kleine zwaluwen afgebeeld. Die staan voor de volgende generatie. Het beeldt uit dat we de volgende generatie moeten redden.” Dace: “Ik vroeg: zien we op het derde luik alledrie de kleintjes terug? of verliezen we er een paar?” Alyona: “Ze vliegen er alledrie. Dat moest wel.”
Het metershoge drieluik is sinds 15 september in Museum Gouda te zien en zal daar blijven hangen tot 8 januari. Dace: “We willen dat het ook in andere musea komt te hangen, it should travel. Uiteindelijk zal het hopelijk ooit in Oekraïne eindigen, waar het thuis hoort.”
Betrokken
En de toekomst? Alyona: “Dit is de eerste keer dat ik niet aan de toekomst denk. Ik denk 1 of 2 weken vooruit. Ik doe mijn best voor mijn dochter, ik zit er niet doorheen.” Anastasia: “Ik soms wel. Ik probeer zoveel mogelijk in het hier en nu te leven.” Anastasia is bezig met een nieuw kunstproject. Alyona helpt haar dochter met school en is betrokken bij de stad, bij Gouda met Kaarslicht zong ze bijvoorbeeld in een koor. “Gouda is een gezellige, kleine stad. We hebben zoveel mensen ontmoet die ons verder helpen. Dat maakt het makkelijker om alles te verwerken.”
Verhaal vertellen
Dace hoopt soortgelijke projecten voort te kunnen zetten. “Kunst kan een impact maken op een mensenleven. Iedereen is een artiest en door het samen te maken ontstaat er vertrouwen en een gevoel van verbinding. Door de veiligheid die er ontstaat kun je je verhaal vertellen. Ik ben vereerd dat Museum Gouda dit mogelijk heeft gemaakt. Hierdoor kan iedereen kennis maken met het belang van kunst. Ik hoop andere organisaties te inspireren om culturele interventies te gebruiken als middel voor de communicatie en verbinding.”