Historisch boek over Gouda en Schoonhoven dankzij ‘briefvertalers'
GOUDA/SCHOONHOVEN • Uit de omvangrijke briefwisseling van Willem van Oranje refereren bijna honderd brieven, die de prins ondertekende met Guillaume de Nassau, aan Gouda en Schoonhoven. Het vijftal ‘hertaalde’ (transcribeerde) de teksten en stelde het boek ‘Was geteyckent Guillaume van Nassau’ samen.
"Nadat wij cursussen Oud Schrift hadden gevolgd vormden we een transcriptiegroep, die om de twee weken samenkomt in de Chocoladefabriek,” vertelt Wim van Zelst uit Gouda. "Onder leiding van Cristel Stolk, educatief medewerker bij Streekarchief Midden-Holland, namen we 1572 als startpunt. De tachtigjarige oorlog (1568-1648) was al enkele jaren aan de gang en de bevolking leed. Uit een van de brieven bleek dat Gouda de kant van de prins had gekozen, nadat een geuzenleger voor de Kleiwegpoort stond. We lazen in de brieven dat de Goudse kooplieden werd verboden om handel te drijven met steden die onder Spaanse invloed stonden. Toen we dat vernamen was het hek van de dam. Geschrift na geschrift namen we onder de loep.”
Zeer leerzaam
Schoonhovenaar Leen Ouweneel, die al jaren geschiedkundige onderwerpen publiceert, onthulde het verhaal, dat in 1572 de Geuzen voor Schoonhoven verschenen. Deze tegenstanders van de Spaanse koning Filips II kregen echter geen toegang. "Later veroverden ze toch de stad en hielden daar flink huis,” aldus Ouweneel. "Willem van Oranje benoemde zwart op wit Christoffel van Teylingen tot baljuw en schout van de stad. Mijn onderzoeken leidden tot publicaties in Scoenhove, een uitgave van de Historische Vereniging Schoonhoven. Onlangs voltooide ik na vijf jaar mijn boek Regenten en de Waterlinie in het Rampjaar (1672). Dagelijks ben ik bezig met het vergaren van kennis. De tweewekelijkse bijeenkomsten in het Transcriptiecafé zijn zeer leerzaam.”
Gouwenaar Wout Kok is een voorstander dat veel ontdekkingen gedocumenteerd moeten worden. In het Gouwedepot op het bedrijventerrein Gouwepark ligt 9 kilometer aan archief (rug aan rug!) opgeslagen, dat dagelijks door tientallen belangstellenden wordt ingekeken. Werk aan de winkel dus. Als ‘huiswerk’ is een document uit de zeventiende eeuw over een ruzie tussen Gouda en Gouderak getranscribeerd. Wout Kok leest de tekst, die gaat over het heffen van accijns op bier en turf, voor, zoals hij die ontcijferd heeft.
Het vijftal is het snel met elkaar eens over de inhoud. De hoge heren waren dat eeuwen geleden niet. "Er kwam een protest, gevolgd door een hoger beroep en uiteindelijk ging alles niet door,” merkt Cristel Stolk lachend op. "Eigenlijk net zoals het nu gaat.”
Individueel onderzoek kan ook goud opleveren, merkte Nel van Mastwijk op. Haar achternaam is tevens de naam van een buurtschap bij Bodegraven. De toenmalige burgemeester van Gouda bivakkeerde daar vaak rond 1795. "Heel interessant om je familienaam in historische verhalen terug te vinden.”
Aanknopingspunten
Het hek was van de dam. Geschrift na geschrift namen we onder de loep.
"Teksten transcriberen is bijzonder verslavend,” biecht Wout Kok nog op. "Na afloop van de cursus Oud Schrift heb ik me met enige aarzeling opgegeven voor het transcriptiecafé. Maar ik kwam er al snel achter dat het inderdaad echt wat voor mij is. Ik ervaar het transcriberen als het maken van een legpuzzel. Als je vastloopt dan laat je de puzzel even met rust en dan blijkt soms dat je een dag later ineens weer nieuwe aanknopingspunten vindt.”
Cristel Stolk is blij met haar pupillen. "Zij helpen mij op vele vlakken. Pas kwam er een vraag binnen van iemand uit een stamboomcursus, die een moeilijke zestiende-eeuwse notariële akte moet doorworstelen en dit oud schrift niet machtig is. De transcribenten gaan een handje helpen. Fantastisch toch.”