Leen Ouweneel: ‘De Republiek bleef fier overeind’

GOUDA • Ter gelegenheid van het 350-jarig bestaan van de Hollandse Waterlinie is het boek ‘Regenten en de Waterlinie in het Rampjaar’ van Leen Ouweneel (79) verschenen. Een must voor wie de historie van de regio wil begrijpen en meer wil weten over het historisch erfgoed.

“Een welvarende natie, dat was de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de 17e eeuw, bekend als de Gouden Eeuw. Het was een bloeiperiode op het gebied van handel, wetenschap en kunsten. 

Er dreigde ondertussen wel gevaar vanuit Frankrijk. Zonnekoning Lodewijk XIV wilde natuurlijke grenzen hebben, in het noordelijk gebied tot aan de Rijn. Met name Johan de Witt maakte het Frankrijk moeilijk. Als reactie hierop probeerden de Fransen het hele land in te nemen. Zij zochten hierbij de samenwerking met Engeland en de bisdommen Münster en Keulen. Gezamenlijk verklaarden ze de oorlog aan de Republiek.

Ongelooflijk veel denkwerk

Om de vijand over land tegen te houden is de Hollandse Waterlinie bedacht. Zet grote stukken land onder water, zo’n 35 tot 40 centimeter hoog, zodat legers belemmerd worden om door te stoten. Te ondiep om met boten te varen en te diep om er met paarden en wagens door te gaan. Sloten en weteringen worden zo onzichtbaar, wat funest is voor de infanterie.

Doordat de Franse legers niet direct aanvielen, ontstond er voldoende tijd om een strook land van Amsterdam tot Heusden onder water te zetten. Deze inundatie is niet iets wat je ‘zomaar’ doet. Daar was ongelooflijk veel denkwerk en medewerking voor nodig van verschillende partijen, waaronder het waterschap.

Niet onverwacht ontstond weerstand van de bevolking, voornamelijk van de boeren. Met lede ogen moesten zij toezien hoe hun vruchtbare land onder water kwam te staan.

Verdedigingswerken

De totstandkoming van de Waterlinie was voor mij de aanleiding  hiermee aan de slag te gaan. Ik ben in de talrijke archieven gedoken om informatie boven water te krijgen. Daar stuitte ik op de moeizame onderhandelingen tussen de regenten (bestuurders) van de provincies Holland en Utrecht.

Laatstgenoemde waren een voorstander van een linie rondom de stad Utrecht, via de Vecht naar de Zuiderzee. Uiteindelijk is de Waterlinie een Hollandse aangelegenheid geworden. Vanaf Muiden naar Woerden, Schoonhoven, Gorinchem en Heusden. Tot op de dag van vandaag zijn er tal van verdedigingswerken bij de accessen - doorgangen - die de herinnering levend houden aan hoe getracht werd de vijand buiten de deur te houden.

Inname niet geslaagd

Het boek ‘Regenten en de Waterlinie in het Rampjaar’ is een uitgebreid, gedetailleerd verslag van de totstandkoming van dit verdedigingswerk. In samenwerking met uitgever Piet Niestadt is het een rijk document geworden. Ik heb geprobeerd de lezer met een toegankelijke schrijfstijl, aangevuld met de nodige illustraties, mee te nemen naar de problematiek van 350 jaar terug.

Alle inspanningen waren overigens niet voor niets. Het Franse leger van zo’n honderddertigduizend man slaagde er niet in om Holland in te nemen.”

‘Regenten en de Waterlinie in het Rampjaar’ is in de plaatselijke boekhandel te koop voor 24,95 euro. De uitgever stelt aan de lezers van Het Kontakt een gratis exemplaar per editie ter beschikking. Wie hiervoor in aanmerking wil komen kan een mailtje sturen naar redactie.goudsepost@kmp.nl (ovv boek Waterlinie; graag naam en adres vermelden). Het boek wordt onder de inzenders verloot.

Dirk Molenaar